"ไม่ลงนามสารภาพในสิ่งที่ไม่ได้กระทำผิด หรือสารภาพไปก่อนเพื่อให้สิ้นสุดกระบวนการ"

ในรอบ 3 เดือนที่ผ่านมา มูลนิธิเพื่อสิทธิความหลากหลาย ได้รับเรื่องปรึกษา และขอความช่วยเหลือ ซึ่งเกี่ยวเนื่องกับการเป็นผู้ใช้สารเสพติดและถูกตรวจค้นจับกุมบางกรณี ที่มักอ้างว่า ข้อกล่าวหาของพนักงานสอบสวนหรือเจ้าหน้าที่ชุดจับกุมนั้น ขัดกับพฤติการณ์ของตน ซึ่งเป็นผู้ใช้ยา เพื่อการใดการหนึ่งเท่านั้น บางรายถูกตั้งข้อหาครอบครองเพื่อจำหน่าย หรือบางรายไม่ทราบเลยว่า ตัวเองมีความผิดพ่วงมามากกว่าการเป็นผู้ใช้สารเสพติดเท่านั้น

แน่นอนว่าสิ่งสำคัญเมื่อถูกเจ้าหน้าที่ดำเนินการตรวจค้น จับกุม คือ การประคองสติ เพื่อตรวจสอบเอกสารบันทึกการจับกุมก่อนลงนามใด ในทุกกรณี ... แต่เป็นที่ทราบกันดีว่า ต่อให้เป็นหินผาก็สั่นคลอนได้เมื่อแผ่นดินไหวสั่น ใจคนนั้นเปราะบางกว่าหินผามากนัก จะให้ตั้งสติคงไม่ใช่เรื่องง่าย หากมีปัจจัยอื่นใดมาทำให้เกิดความวิตก กังวล สับสน อลหม่าน และนี่เป็น 4 คำแนะนำสำหรับผู้อยู่ในสถานการณ์ถูกตำรวจเข้าจับกุมยาเสพติด

1. กรณีผู้ต้องสงสัยไม่มียาเสพติดอยู่ที่ตัว ก็ไม่มีปัญหา หรือ กรณีผู้เสพมียาอยู่ในร่างกาย (ผลตรวจปัสสาวะเป็นสีม่วง) ก็จะถูกไปบำบัด และถ้าผู้เสพสมัครใจไปบำบัด

2. กรณีผู้เสพมียาอยู่ที่ตัว อาจจะมีไว้ใช้เองแต่ปริมาณของยาเสพติดเกินกว่าที่กฎหมายกำหนดให้เป็นผู้เสพ ผู้เสพควรติดต่อญาติ หรือ ทนายความ ให้เข้าฟังการสอบปากคำด้วย เพราะมีกรณีผู้ต้องหาบางคนไม่รู้สิทธิของตัวเอง และรับสารภาพไปก่อนในชั้นพนักงานสอบสวน ซึ่งการรับสารภาพในชั้นพนักงานสวบสวนค่อนข้างสำคัญในชั้นศาล เพราะการปฏิเสธข้อกล่าวหาในชั้นศาล ต้องมีหลักฐานชัดเจนถึงจะต่อสู้คดีได้ แต่ถ้าปฏิเสธลอย ๆ ศาลจะดูว่าไม่น่าเชื่อถือ ซึ่งจะทำให้ผู้เสพถูกลงโทษในข้อหาจำหน่ายยาเสพติดได้

3. กรณีที่มีปัญหาอีกคือ กรณีที่ผู้ต้องหาไม่ได้ทำความผิด เช่น ไม่ได้เป็นเจ้าของยาเสพติด มีหลักฐานพอจะต่อสู้คดีได้ แต่พอถูกฝากขังเป็นเวลานาน เจอการโน้มน้าวของตำรวจ ก็จะไม่ขอต่อสู้คดี เพราะไม่อยากติดคุกนาน จึงยอมรับสารภาพ แต่ไม่ใช่การรับสารภาพที่เป็นไปตามกระบวนการยุติธรรม คือ การรับสารภาพเพราะตัวเองทำผิดจริง ต้องการขอโทษ และขอโอกาส ด้วยความมีสำนึก ฉะนั้นเมื่อถูกจับกุม ควรติดต่อองค์กรให้ความช่วยเหลือ อาทิ บ้านเสมอ หรือ ในทางตรงข้ามกรณีเป็นญาติ หากของญาติตัวเองที่เป็นผู้ใช้สารเสพติดหายตัวไป สามารถติดต่อสอบถามหาตัวญาติได้ที่ศูนย์ป้องกันและปราบปรามการทรมานฯ ของอัยการและฝ่ายปกครอง เพื่อให้ผู้ต้องหามีญาติหรือทนายความอยู่กับผู้ต้องหาระหว่างการสอบสวน

ระหว่างสอบสวน อำนาจระหว่างผู้ต้องหากับพนักงานสอบสวนไม่เท่ากัน ตัวอย่างเช่นผู้ต้องหาที่มีฐานะไม่ดี หรือไม่มีผลประโยชน์ให้เรียกรับ มักยอมลงลายมือชื่อตามที่ตำรวจบอก ผู้ต้องหาที่ถูกจับกุมเวลาดึก ง่วงนอน หรือเหนื่อยล้า มักยอมรับสารภาพ โดยไม่ทราบด้วยว่าตัวเองถูกตั้งข้อหาอะไร ... ดังนั้นให้พึงระวังและติดต่อสื่อสารกับคนใกล้ชิดเพื่อตรวจสอบความถูกต้องของสิ่งที่เกิดขึ้นกับตนตลอดเวลา

4.สำหรับผู้ที่ทำผิดควรรับสารภาพ แต่ผู้ที่ไม่ได้ทำผิดไม่ควรรับสารภาพ เช่น ถ้าเป็นผู้เสพต้องบอกว่า ตนเป็นผู้เสพไม่ได้เป็นผู้ค้า มียาเสพติดจำนวนเท่านี้ แต่ที่มีจำนวนเท่านี้ซึ่งอาจเกินกว่าจำนวนที่กฎหมายกำหนดให้เป็นผู้เสพ ต้องอธิบายว่าเป็นเพราะไม่สะดวกออกไปซื้อยาบ่อยครั้ง อย่างไร และให้การที่เป็นประโยชน์กับเจ้าหน้าที่

มีข้อสังเกตว่า ระหว่างการจับกุม ผู้ต้องหามักจะถูกตำรวจชุดจับกุมยึดโทรศัพท์เอาไว้ แต่เมื่อไปถึงสถานีตำรวจ พนักงานสอบสวนที่เป็นตำรวจระดับสัญญาบัตรที่เคารพกฎหมายมากกว่า จะคืนโทรศัพท์ให้ผู้ต้องหาเพื่อให้ติดต่อญาติและทนายความ ทั้งที่ตามขั้นตอนของกฎหมายแล้ว เมื่อถูกจับกุมผู้ต้องหาต้องได้รับโอกาสในการติดต่อญาติหรือบุคคลอื่น แต่ตำรวจมักจะมีข้ออ้างที่จะละเว้นการปฏิบัติหน้าที่ตามขั้นตอนที่ถูกต้อง อาทิ ระหว่างสอบปากคำผู้ต้องหา ผู้ต้องหามีสิทธิมีทนายความอยู่กับผู้ต้องหาด้วย

ยิ่งไปกว่านั้นเมื่อขึ้นสู่ชั้นศาล หากต่อสู้คดีว่าตำรวจไม่ได้จับกุมและสอบสวนตามขั้นตอนของกฎหมาย ศาลอาจชั่งน้ำหนักความน่าเชื่อถือของพยานหลักฐาน สุดท้ายจะจบลงว่า ทั้งสองฝ่ายไม่มีเหตุโกรธเคืองกันมาก่อน การดำเนินงานของเจ้าหน้าที่จึงเป็นไปโดยสุจริต

นอกจากนี้ การบันทึกภาพในกล้องวงจรปิดของตำรวจระหว่างจับกุมผู้ต้องหาตามกฎหมายป้องกันและปราบปรามการทรมานฯ พบว่า มีข้อยกเว้นให้ตำรวจไม่ต้องบันทึกภาพได้ โดยตำรวจจะอ้างเหตุสุดวิสัย เช่น การจับบุกจับกุมพร้อมนำพาสื่อมวลชนร่วมในปฏิบัติการหลายคดี ทำให้พบว่า กฎหมายยังมีช่องว่างเต็มไปหมด

สำหรับท่านหรือครอบครัว ที่เผชิญสถานการณ์ละเมิดสิทธิ เลือกปฏิบัติ หรือการดำเนินคดีเกินกว่าเหตุ จากการเป็นผู้ใช้สารเสพติด หรือผู้มีเอชไอวี สามารถขอรับคำปรึกษาได้ที่ "บ้านเสมอ" โทร 083-543-3608 Line @baansamer (https://lin.ee/SmTSpST)